Wydatki oświatowe mają kluczowy wpływ na kondycję finansową samorządu powiatowego. Jest to konsekwencją faktu, iż stanowią one największą pozycję w strukturze wydatków – w roku 2018 stanowiły aż 34,9% wydatków. Przez długi czas nie stanowiły one problemu o tyle, że z naddatkiem były pokrywane przez część oświatową subwencji ogólnej.

Nie był to zresztą przypadek – w momencie odtworzenia powiatów w roku 1998 struktura ich dochodów była taka, że nie miały one z czego dokładać do funkcjonowania oświaty, a zatem przynależna im część oświatowa subwencji ogólnej musiała w pełni wystarczyć na wydatki oświatowe.

Obecnie jednak sytuacja jest inna. W roku 2012 patrząc globalnie pojawiła się luka między bieżącymi wydatkami a dochodami oświaty. Od roku 2013 sukcesywnie ona rośnie osiągając w roku 2018 poziom przekraczający 1 mld zł. Jest to kwota znacząca – o jej skali najlepiej może świadczyć kwota dochodów powiatów z udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych – wynosiła ona nieco ponad 5,6 mld zł. W roku 2018 w całej Polsce jedynie w 9 powiatach część oświatowa subwencji ogólnej wystarczała na pokrycie bieżących wydatków oświatowych.

Oznacza to jednak, że rok 2020 może być bardzo poważnym wyzwaniem dla budżetów powiatów. Wielu starostów uważało, że reforma oświatowa prowadząca do zwiększenia liczby roczników uczniów w szkołach ponadpodstawowych – prowadzonych przez powiaty – przyczyni się do poprawy sytuacji budżetowej. Istotnie tak by było, gdyby w danym powiecie każdy uczeń przynosił dochód netto; w sytuacji gdy generuje wydatek netto to zwiększenie liczby uczniów musi doprowadzić do skokowego wzrostu luki finansowej między bieżącymi wydatkami oświatowymi a dochodami z części oświatowej subwencji ogólnej.

Związek Powiatów Polskich wydał kolejny zeszyt czasopisma Warto wiedzieć więcej - Analizy samorządowe, zatytułowany „Porównanie skali wzrostu bieżących wydatków oświatowych i części oświatowej subwencji ogólnej między 2019 a 2020 rokiem”. Celem zawartej w nim analizy jest ocena, czy w świetle znanych już okoliczności zaproponowana przez rząd wysokość części oświatowej subwencji ogólnej wystarczy do pokrycia bieżących wydatków oświatowych w powiatach.

Autorem analizy jest Grzegorz P. Kubalski, zastępca dyrektora Biura Związku Powiatów Polskich.