Przedstawiamy pierwszą część Słowniczka Wyborczego przygotowanego na nadchodzące wybory parlamentarne, w takiej formie i zakresie, aby zarówno wyborcy jak i członkowie komisji, mężowie zaufania, czy obserwatorzy, mogli zapoznać się w prosty sposób ze znaczeniem pewnych procedur, instytucji i pojęć. Równolegle do tekstu w wersji tradycyjnej - papierowej (dostępnej poniżej), na stronie www.rp.pl otwarta zostanie zakładka – wybieramświadomie, gdzie poruszone tematy i hasła podane w wersji uproszczonej, skróconej, będą przedstawiane szerzej, w takiej formie, aby był łatwy dostęp, a treść zrozumiała.

W obecnej, pierwszej części przedstawiamy temat „wyborcy” na początku, a następnie hasła (pojęcia), które będą istotne dla osób uczestniczących w wyborach. Przedstawiana treść jest oparta wyłącznie o przepisy i interpretację Państwowej Komisji Wyborczej - nie zawiera przy tym żadnych ocen czy własnych interpretacji autorów. Autorzy starali się, aby treść była zrozumiała i obiektywnie odpowiadała treści właściwych regulacji.

Przedsięwzięcie to jest wspólną inicjatywą Dziennika Rzeczpospolita i Inicjatywy Edukacji Obywatelskiej, a autorami i recenzentami są: sędzia W. Hermeliński, prof. H. Izdebski, prof. A. Kamiński, mecenasi: Beata Tokaj, Jan A. Stefanowicz, A. Karpowicz, P. Pakuła.

SŁOWNICZEK WYBORCZY - cz. I

Wyborcami są obywatele polscy z chwilą ukończenia 18 lat, chyba że konkretna osoba zostanie ubezwłasnowolniona lub pozbawiona praw publicznych przez sąd – wówczas jest pozbawiona prawa wybierania (biernego prawa wyborczego). Dla realizacji swojego prawa wyborczego – czynnego i biernego, tj. udziału w wyborach, wyborca musi być wpisany do rejestru wyborców w danym okręgu (gminie). Wyborca jest wolny w wykonywaniu swoich praw udziału w wyborach. Od wyborcy zależy także, czy weźmie udział w wyborach, czy w lokalu wyborczym odbierze kartę do głosowania, a następnie czy i jak zagłosuje przez oddanie głosu na karcie. Wyborca może przy tym nie oddać głosu na żadną z list posłów lub senatorów. To samo dotyczy referendum, które może towarzyszyć wyborom powszechnym do Sejmu i Senatu i być przeprowadzane w tym samym lokalu wyborczym i z udziałem tej samej Komisji Wyborczej.

WYBORCA – obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, posiadający prawo wybierania, czyli czynne prawo wyborcze. 

CZYNNE PRAWO WYBORCZE – prawo wybierania przysługujące wszystkim obywatelom, którzy w dniu głosowania kończą 18 lat i nie zostali pozbawieni praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu, czy też ubezwłasnowolnieni prawomocnym orzeczeniem sądu. 

BIERNE PRAWO WYBORCZE – to prawo wybieralności, czyli prawo kandydowania do organów państwowych, samorządowych i Parlamentu Europejskiego. Kandydować do Sejmu mogą osoby, które w dniu głosowania kończą 21 lat, do Senatu osoby, które w dniu głosowania kończą 30 lat i posiadają czynne prawo wyborcze. 

REJESTR WYBORCÓW – obejmuje osoby stale zamieszkałe na obszarze gminy, którym przysługuje prawo do głosowania (czynne prawo wyborcze). Można być ujętym tylko w jednym rejestrze wyborców. Wpis do rejestru wyborców powoduje wpisanie do spisu wyborców w każdych kolejnych wyborach w miejscu stałego zamieszkania. 

SPIS WYBORCÓW – spis wszystkich osób, którym przysługuje prawo do głosowania w konkretnym, jednym obwodzie w zarządzonych już wyborach. Sporządza go dla każdego obwodu głosowania wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Spis wyborców jest udostępniany do wglądu na pisemny wniosek wyborcy. 

ZGŁASZANIE KANDYDATÓW NA POSŁÓW - kandydatów na posłów zgłaszają komitety wyborcze partii politycznych, koalicyjne komitety wyborcze oraz komitety wyborcze wyborców. Kandydatem na posła może zostać osoba, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 21 lat. Kandydować można tylko z jednej listy kandydatów i tylko w jednym okręgu wyborczym. 

KOMITET WYBORCZY – komitet wyborczy wyborców może zostać utworzony po zebraniu 1000 podpisów obywateli mających prawo wybierania (czynne prawo wyborcze). O utworzeniu komitetu należy zawiadomić Państwową Komisję Wyborczą. Komitet wyborczy może w każdym okręgu wyborczym zgłosić jedną listę kandydatów. 

ZGŁASZANIE KANDYDATÓW NA SENATORÓW – kandydować do Senatu może obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 30 lat i posiada prawo wybieralności. Kandydować można tylko w jednym okręgu, z jednej listy. Komitet wyborczy może zgłosić w jednym okręgu wyborczym tylu kandydatów, ilu senatorów wybieranych będzie w danym okręgu wyborczym. 

GŁOSOWANIE – odbywa się w lokalu obwodowej komisji wyborczej w godzinach 7:00 – 21:00. Informacje o siedzibach komisji dostępne są na stronach internetowych urzędów gmin i dzielnic oraz w miejscach łatwo dostępnych dla wyborców (tablice, słupy ogłoszeniowe, urzędy). Wyborca głosuje stawiając znak „x” w kratce obok nazwiska kandydata na posła tylko z jednej listy i tylko na jednego senatora. Następnie wyborca wrzuca kartę do głosowania do urny. 

GŁOSOWANIE PRZEZ PEŁNOMOCNIKA – przysługuje wyborcom o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności oraz tym, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat. Pełnomocnikiem może być jedynie osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, w której mieszka wyborca udzielający pełnomocnictwa. Można być pełnomocnikiem dwóch osób, jeżeli jedną z nich jest członek rodziny. 

GŁOSOWANIE KORESPONDENCYJNE – przysługuje wyborcom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, wyborcom, którzy podlegają obowiązkowej kwarantannie oraz wyborcom, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat. Głosowanie korespondencyjne odbywa się na terenie kraju, z wyłączeniem obwodów odrębnych. Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego składa się do komisarza wyborczego. 

W ramach kolejnych publikacji Słowniczka Wyborczego przedstawione zostaną poniższe pojęcia, pogrupowane tematycznie.

Publikacja w dniu 1 września 2023 r.:

ORGANIZACJA WYBORÓW: reklamacje nieprawidłowości w rejestrze wyborców, okręgi wyborcze, urzędnicy wyborczy, komisarz wyborczy, przewodniczący komisji wyborczej, członek komisji wyborczej, pełnomocnik komitetu wyborczego, mąż zaufania, obserwator, lokal wyborczy, karta do głosowania, urna wyborcza.

WYBORY: agitacja wyborcza, cisza wyborcza, oddanie głosu w lokalu wyborczym, oddanie głosu poza lokalem wyborczym, rejestracja/dokumentowanie przebiegu wyborów w lokalach, głos ważny, głos nieważny,

Wraz z listą komitetów wyborczych w wersji internetowej.

Publikacja w dniu 15 września 2023 r.:

REJESTRACJA PROCESU WYBORCZEGO: rejestracja/dokumentowanie wyborów przed lokalem, rejestracja pracy komisji, rejestracja sporządzania protokołu.

PROTESTY, SKARGI, ODWOŁANIA: zgłaszanie nieprawidłowości, protesty wyborcze, skargi, odwołania.

WYNIKI WYBORÓW: próg wyborczy, podział mandatów, liczenie głosów, sporządzenie protokołu, wywieszanie obwieszczeń, ogłoszenie wyników w obwodzie, ogłoszenie wyników.

Wraz z danymi teleadresowymi obwodowych komisji wyborczych w wersji internetowej.