„25 lat współczesnych usamorządowionych wspólnot powiatowych” – to tytuł najnowszej publikacji Związku Powiatów Polskich, której premiera towarzyszy jubileuszowi reaktywowania samorządów powiatowych. Na ponad 120 stronach czytelnicy znajdą bogatą faktografię i niezwykle interesujące wspomnienia wizjonerów i współautorów reformy samorządowej lat 90. W książce upamiętniono też wszystkich starostów i prezydentów miast na prawach powiatu.

Wydana z okazji jubileuszu ćwierćwiecza reaktywowania samorządów powiatowych książka „25 lat współczesnych usamorządowionych wspólnot powiatowych” liczy 124 strony i składa się z 5 rozdziałów, które poprzedza Wstęp Andrzeja Płonki, Prezesa Zarządu Związku Powiatów Polskich. 
- Mija właśnie 25 lat od chwili, gdy powiaty jako jednostki samorządu terytorialnego powróciły na mapę Polski. Nie przypadkiem wskazuję, że „jako jednostki samorządu terytorialnego”, bowiem wspólnoty o zasięgu powiatowym od zawsze były trwałym, historycznie zakorzenionym, elementem funkcjonowania naszego społeczeństwa. Niezależnie od woli i decyzji kolejnych prawodawców, co do kształtu ustroju terytorialnego państwa, wspólnoty te istniały i istnieć będą, stanowią one bowiem naturalną skalę naszego codziennego funkcjonowania – pisze we Wstępie Prezes Zarządu ZPP. 

Powiaty wczoraj i dziś

Jubileuszowa publikacja ZPP to solidna dawka wiedzy i informacji. W pierwszym rozdziale książki została zaprezentowana historia powiatów na przestrzeni wieków oraz losy samorządów powiatowych po ich reaktywacji w 1998 roku. W rozdziale „Z kart historii polskich powiatów” omówione zostały ustrojowe przesłanki podziału terytorialnego państwa na powiaty, jak również instytucjonalne i wielkościowe kryteria wyodrębniania powiatów. 

Refleksje i wspomnienia wizjonerów i reformatorów

Kolejny, drugi rozdział jubileuszowej publikacji ZPP to Refleksje dotyczące okresu reaktywowania oraz współczesnej roli samorządów powiatowych. Ich autorami są wybitne postaci życia publicznego, które wniosły znaczący wkład w reaktywację powiatów jako wizjonerzy i reformatorzy. 

Na łamach książki czytelnicy znajdą niepublikowane wcześniej, niezwykle ciekawe refleksje i wspomnienia prof. Jerzego Buzka, prof. Ireny Lipowicz, sędziego Jerzego Stępnia, Piotra Ćwika, Janusza Tomaszewskiego, dra Mieczysława Janowskiego, Waldemara Rataja, Krzysztofa Kwiatkowskiego, dra Jana Olbrychta, Adama Struzika oraz Rudolfa Borusiewicza. 

- Musielibyśmy powrócić do wartości, jakie przyświecały nam 25 lat temu – tych pierwotnie zapisanych w Programie I Zjazdu „S”. Chciałbym bardzo wyraźnie podkreślić, że samorząd to nie tylko ustalony prawnie zakres kompetencji; to także przestrzeń budowania wartości społeczno-moralnych, takich jak odpowiedzialność, szacunek do prawa, zaufanie, otwartość, współpraca, szukanie porozumienia, empatia – zaznacza prof. Jerzy Buzek.

Upamiętnienie starostów i prezydentów miast na prawach powiatu 

W trzecim rozdziale książki upamiętnieni zostali wszyscy starostowie i prezydenci miast na prawach powiatu. Rozdział podzielono na 16 części, z których każda odpowiada danemu województwu. W ramach poszczególnych części sporządzono odrębne zestawienia dla starostów powiatów oraz prezydentów miast na prawach powiatu – ze wskazaniem ich kadencji. 

ZPP dla powiatów

Kolejny, czwarty rozdział publikacji dostarcza wielu cennych informacji na temat genezy oraz celów i  zadań Związku Powiatów Polskich. Zaprezentowane zostały tu również prace organów ZPP, w tym Zgromadzenia Ogólnego, Zarządu ZPP oraz Konwentów Powiatów. Wskazane zostały także składy osobowe Zarządu ZPP i Konwentów Powiatów poszczególnych kadencji. 

Sporo uwagi w czwartym rozdziale publikacji poświęcono też aktywności Związku Powiatów Polskich. 

- Działalność Związku Powiatów Polskich od lat opiera się głównie na aktywności organów i biura ZPP. Pracownicy i eksperci zatrudnieni w Związku, w ramach swoich codziennych działań, realizują zadania wskazane przez organy statutowe ZPP i wynikające z celów i zadań stawianych przed Związkiem. (…) Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat praca Związku polegała głównie na prowadzeniu analiz aktów prawnych poddawanych konsultacjom publicznym. Rokrocznie eksperci ZPP prześledzili setki aktów prawnych, do których – w dużej części – przygotowywali szczegółowe opinie prawne.

Te i inne formy formom aktywności ZPP pozwalają m.in. na: ratowanie budżetów powiatów i miast na prawach powiatu przed ich destrukcją wynikającą z proponowanych zmian legislacyjnych; negocjowanie nowych możliwości pozyskiwania przez JST dodatkowych środków finansowych; świadczenie usług informacyjnych, doradczych i szkoleniowych na wysokim poziomie; umacnianie roli i znaczenia jednostek samorządu terytorialnego, w tym polskich powiatów.

Podsumowanie

W ostatnim, piątym rozdziale jubileuszowej publikacji ZPP – poza zakończeniem i bibliografią – czytelnicy znajdą wykaz najważniejszych aktów prawnych dotyczących ustroju samorządu powiatowego w Polsce w okresie 1918-1939 oraz po 1998 roku. 

Autorami publikacji są: Rafał Rudka, Joanna Gryboś-Chechelska i Wojciech Dąbrówka. 

Publikację „25 lat współczesnych usamorządowionych wspólnot powiatowych” można bezpłatnie pobrać poniżej.