12 września 2023 r. Zamek Królewski w Warszawie gościł starostów powiatów i prezydentów miast na prawach powiatu z całej Polski. Samorządowcy - właśnie w tym miejscu, w którym 25 lat temu odbyło się uroczyste wręczenie Aktów erekcyjnych przedstawicielom wszystkich powiatów – celebrowali swój piękny jubileusz.

Rok 2023 jest dla samorządów powiatowych rokiem szczególnym. 25 lat temu, 5 czerwca 1998 roku, uchwalona została ustawa o samorządzie powiatowym - wspólnoty powiatowe stały się samorządne.

W obchodach Zgromadzenia Jubileuszowego Związku Powiatów Polskich nie zabrało także wielu znamienitych gości, wśród których znaleźli się m.in.: prof. Jerzy Buzek (premier RP w latach 1997-2001, wprowadzający reformę administracji publicznej, nieprzerwanie od 2004 r. europoseł, a w latach 2009-2012 przewodniczący Parlamentu Europejskiego); Piotr Ćwik (zastępca Szefa Kancelarii Prezydenta RP); prof. Irena Lipowicz (kierownik Katedry  Prawa Administracyjnego i Samorządu Terytorialnego UKSW w Warszawie, przewodnicząca Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Sejmu RP III kadencji); sędzia Jerzy Stępień (były prezes Trybunału Konstytucyjnego, współtwórca reformy samorządowej); dr Mieczysław Janowski (przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Senatu RP, Senator IV i V kadencji); Janusz Tomaszewski (wiceprezes Rady Ministrów i minister spraw wewnętrznych i administracji w latach 1997-1999); Waldemar Rataj (główny doradca ds. reform ustrojowych Państwa w Gabinecie Prezesa Rady Ministrów prof. Jerzego Buzka, obecnie dyrektora Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej); Krzysztof Kwiatkowski (senator RP, były minister sprawiedliwości, prokurator generalny i prezes Najwyższej Izby Kontroli, a przed laty osobisty sekretarz prof. Jerzego Buzka); Stanisław Trociuk (zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich); Grzegorz Cichy (współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, prezes Unii Miasteczek Polskich, burmistrz Proszowic); Adam Struzik (marszałek Województwa Mazowieckiego); prof. Janusz Mierzwa (zastępca dyrektora Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego); Olgierd Dziekoński (były: wiceminister rozwoju regionalnego i budownictwa, wiceminister infrastruktury, a także minister w Kancelarii Prezydenta RP) i wielu innych.

Zgromadzonych powitali prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich, starosta bielski Andrzej Płonka, a także dyrektor Biura „Niepodległa” Wojciech Kirejczyk oraz dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie prof. Wojciech Fałkowski.

Całość uroczystości podzielona była na cztery główne bloki.

W części pierwszej „Sesji inauguracyjnej” przedstawione zostało krótkie kalendarium odradzania się samorządu terytorialnego – fundamentu państwowości niepodległej Polski.

„Dzisiaj z perspektywy historycznej widać wyraźnie, że samorząd powiatowy stał się integralną częścią ustroju politycznego współczesnej Polski. Stał się dla nas wszystkich – zarówno tych tu zgromadzonych, którzy piastują różne funkcje publiczne, ale przede wszystkim dla mieszkańców wspólnot powiatowych – czymś (…) oczywistym" – mówił starosta bielski Andrzej Płonka, prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich. „Przez ostatnie ćwierćwiecze udowodniliśmy, że powiaty nie zawiodły pokładanych w nich nadziei. Dzisiejszy obraz Polski jest w znacznej mierze zasługą konsekwentnych działań realizowanych właśnie przez ten rodzaj jednostki samorządu terytorialnego” – artykułował Prezes A. Płonka.
Odwołując się do przyszłości mówił, że: „Świętowanie jubileuszu nie zwalnia nas jednak z myślenia o przyszłości samorządów powiatowych w Polsce. Potrzebne jest bowiem nasze wspólne działanie i odwaga do podejmowania wyzwań wzmacniających ustrój samorządów terytorialnych. Właśnie w oparciu o samorządowe gminy, powiaty i województwa budowany musi być dalszy rozwój Polski. I to nie tylko w sferze infrastrukturalnej, ale także społecznej, w tym związanej z budową demokratycznego i obywatelskiego państwa (…) Chcemy rozwiązań strategicznych i stabilności”.

W dalszej części swoimi refleksjami z minionego ćwierćwiecza dzielił się dyrektor Biura ZPP Rudolf Borusiewicz. Jego wystąpienie poprzedziła premiera filmu zawierającego refleksje z momentu wręczania Aktów utworzenia powiatów w 1998 r. (materiał ten dostępny jest tutaj oraz na kanale YouTube ZPP: https://www.youtube.com/@zwiazekpowiatowpolskich).

„Nie świętujemy powstania, a rocznicę usamorządowienia wspólnot powiatowych. Powiat to nie jest szyld, który można ściągnąć. To wspólnoty z 8-wiekową tradycją” - przypomniał Rudolf Borusiewicz. Podczas uroczystości przypomniano, że urząd starosty w naszym kraju powołał już król Władysław Łokietek.

Elementem wieńczącym pierwszą część obrad była premiera filmu obrazującego powiat jako wspólnotę mieszkańców, który można zobaczyć tutaj oraz na kanale YouTube ZPP.

Następnie rozpoczęła się „Sesja jubileuszowa” – główna część świętowania jubileuszu.

Miłym akcentem wprowadzającym było wręczenie Honorowej Statuetki 25-lecia Panu prof. Jerzemu Buzkowi.

„Większość spraw najłatwiej rozwiązywać na poziomie lokalnym. Władze samorządowe razem z rządem, to władze publiczne. W jednakowym stopniu odpowiadają one za naszą przyszłość” – mówił, w swoim wystąpieniu, wzruszony prof. Jerzy Buzek.

Kolejnym z mówców była prof. Irena Lipowicz, przewodnicząca Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Sejmu III kadencji. „Zawsze mówiliśmy, że samorząd powiatowy powinien mieć więcej zadań i przede wszystkim – więcej finansów. Trzeba podkreślić, że powiaty zdały egzamin przy niewystarczającym finansowaniu” – mówiła prof. Lipowicz. Przypomniała także słowa Jana Pawła II, że centralizacja, odbieranie samorządności to zło społeczne i zakłócenie ustroju. „Gwarancją naszej niepodległości jest Polska samorządna, czyli zdecentralizowana” – artykułowała prof. I. Lipowicz.

Zwieńczeniem tej części było wystąpienie zastępcy dyrektora Biura ZPP Grzegorza P. Kubalskiego, który przedstawił zebranym syntetyczną informację o dorobku 25-lecia samorządu powiatowego.

Kolejną część „Okolicznościowe wystąpienia” zainaugurował zastępca Szefa Kancelarii Prezydenta RP Piotr Ćwik, który w imieniu Prezydenta RP uczestniczył w Zgromadzeniu Jubileuszowym Związku Powiatów Polskich. 

Minister podczas uroczystości przekazał organizatorom okolicznościową biało-czerwoną flagę z dedykacją Prezydenta RP Andrzeja Dudy.

Kolejnym z mówców był współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego Grzegorz Cichy – burmistrz Proszowic, prezes Unii Miasteczek Polskich. W swoim wystąpieniu podkreślał istotę funkcjonowania samorządów powiatowych, ich dużą role i znaczenie w systemie władztwa publicznego w Polsce. Pogratulował także wysokiej jakości jaką w każdej sferze działania prezentuje Związek Powiatów Polskich.

Elementem kulminacyjnym tej części były refleksje uczestników prac nad reformą administracji publicznej. Swoje przemyślenia artykułowali: sędzia Jerzy Stępień (współtwórca reformy samorządowej); dr Mieczysław Janowski (przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Senatu RP, senator RP IV i V kadencji); Krzysztof Kwiatkowski (senator RP, a w latach 1997-2001 osobisty sekretarz premiera prof. Jerzego Buzka) oraz Waldemar Rataj (główny doradca ds. reform ustrojowych Państwa w Gabinecie Prezesa Rady Ministrów prof. Jerzego Buzka).
Głos zabrał także obecny na sali Janusz Tomaszewski – wiceprezes Rady Ministrów i minister spraw wewnętrznych i administracji w latach 1997-1999.

Podczas tej części uroczystości medalem Bene Meritus Powiatom (Dobrze Zasłużony Powiatom) odznaczono: Krzysztofa Kwiatkowskiego i Waldemara Rataja.

Ważnym elementem uroczystości było przyjęcie do ZPP nowego członka – to Ostrołęka, miasto na prawach powiatu, co oznacza że Związek tworzą obecnie 302 samorządy (z czego 290 z nich to powiaty ziemskie, a 12 – grodzkie).

Zgromadzenie Jubileuszowe ZPP zwieńczyła Uroczysta Gala Jubileuszowa podczas której odbyło się wręczenie Honorowych Odznaczeń Jubileuszowych: Starosta 25-lecia, Prezydent 25-lecia, Marszałek 25-lecia, Przewodniczący 25-lecia oraz Samorządowiec 25-lecia.

Wydarzeniu towarzyszyła premiera publikacji „25 lat współczesnych usamorządowionych wspólnot powiatowych” wydanej przez Związek Powiatów Polskich. Z jej zawartością można zapoznać się tutaj.

GALERIA zdjęć z tej uroczystości dostępna jest tutaj.