Podczas X Europejskiego Kongresu Samorządów w Mikołajkach, odbył się panel poświęcony kondycji samorządów w kontekście sytuacji makroekonomicznej. 

Budżety samorządów terytorialnych zależą częściowo od podatków takich jak PIT i CIT, z których wpływy są dzielone między budżet państwa i budżety JST. W związku z tym sytuacja makroekonomiczna - inwestycje, zamożność społeczeństwa, ale też ściągalność podatków - żywotne znaczenie dla funkcjonowania samorządów. Wchodząca w życie reforma finansowania JST tym bardziej uzależnia budżety JST od wpływów z tych podatków. Nowe reguły mają natychmiastowo i wyraźnie zwiększyć budżety samorządów. Pytanie, czy efektem ubocznym nie będzie szczególne narażenie na negatywne skutki niektórych procesów makroekonomicznych.

Dyskusję moderowała Anna Gomola z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Wśród panelistów znaleźli się: Artur Soboń (członek zarządu Narodowego Banku Polskiego), Sławomir Dudek (prezes Instytutu Finansów Publicznych SGH), Marta Romańska-Zagórska (radna gminy Zielonki koło Krakowa) oraz Małgorzata Gałecka (ekspertka z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu). Tematem przewodnim były wyzwania, przed którymi stoją samorządy w kontekście niestabilnej sytuacji makroekonomicznej kraju.

Artur Soboń rozpoczął od diagnozy: „Inflacja i pandemia pozostawiają trwały ślad, choć mamy najniższe bezrobocie w UE poza Czechami”. Podkreślił, że szybkie procesy odbudowy gospodarki nie niwelują napięć związanych z kosztami energii czy rosnącym zadłużeniem.

Sławomir Dudek dodał, że deficyt budżetowy na 2024 rok przekroczył 20 mld zł, a procedura nadmiernego deficytu to „miecz Damoklesa” dla samorządów. Wskazał na paradoks: „Za 2 lata z  wydatkami na zdrowie dogonimy Szwecję, ale bez skandynawskich podatków”.

Małgorzata Gałecka przytoczyła dane o 10% wzroście dochodów samorządów w 2024 roku, ale zaznaczyła, że to efekt „przesuwania środków między szufladkami”, a nie realnej poprawy. Krytykowała brak autonomii: „Czy PIT powinien być głównym źródłem dochodów gmin? To model krótkowzroczny”.

Marta Romańska-Zagórska opisała konkretne wyzwania gminy Zielonki: 1,5 tys. uchodźców z Ukrainy, rosnące koszty utrzymania szkół i brak elastyczności w rozdysponowywaniu funduszy. 
Wątek podatków rozgrzał panel. Dudek ostrzegł przed „irlandzkimi wydatkami przy skandynawskich oczekiwaniach”, wskazując na konieczność reformy CIT i zwiększenia podatków lokalnych. Gałecka zgłosiła postulat rewizji podatku od nieruchomości, co spotkało się z mieszanymi reakcjami.

Soboń zwrócił uwagę na polaryzację regionów: „Dolny Śląsk vs. Podkarpacie – te dysproporcje będą rosły, jeśli nie zmienimy klucza dotacji”. Wspomniał też o „pokusie nadmiernej optymizacji” w rankingach finansowej kondycji samorządów.

Szczegółowe informacje na temat wydarzenia dostępne są na stronie www.forum-ekonomiczne.pl

Związek Powiatów Polskich jest partnerem instytucjonalnym tego wydarzenia.